Un libro por mes: xaneiro. "A memoria da choiva"

Así se titula o último libro que caeu, coma sempre, de casualidade, nas miñas mans. A pesar das obrigas "laborais", non puiden evitalo e remateino en cuestión de días. A interese crecía segundo pasaba as páxinas, ata chegar ao estremo de zamparme cento cincuenta páxinas dunha sentada. 

Na miña defensa, direi que non era para menos.

Para comezar, a maioría das escenas tiñan lugar na cidade de Santiago de Compostela e arredores. Un escenario coñecido, potencialmente real, atrapoume como se fose unha mosca na rede viscosa e pegañenta dunha araña. E por que non, o morbo. Logo de ler as primeiras páxinas, tiven que revisar a data de edición, porque era demasiado, todo nun mesmo ano, para un mesmo lugar. Entenderame quen o lea. As casualidades existen.

Spoilers! 

Se non queres descubrir máis do argumento da novela, non leas ata pasar a liña vermella.

Despois, a presenza constante da obra de Rosalía de Castro fíxome lembrar a existencia da Literatura. Si, hai algo máis que a Medicina, malia que no día a día, ás veces, non o pareza. Poemas ben fermosos, coma Bos amores e outros tantos que aparecen escritos no libro, invitan a redescubrir parte da nosa cultura. Non só son os Adiós ríos, adiós fontes. Queda outro tanto por coñecer que non figura nos libros de texto. 

Cal olido de rosas que sai de antre o ramaxen
nunha mañán de Maio, hai amores soaves
que n'inda vir se sinten, nin se ve cando entraren
pola mimosa porta que o corazón lles abre
de seu, cal se abre no agosto
a frol ó orballo da tarde.
E sin romor nin queixa, nin choros, nin cantares,
brandos así e saudosos, cal alentar dos ánxeles,
en nós encarnan puros, corren coa nosa sangre
i os ermos reverdecen do esprito onde moraren.
Busca estes amores... búscaos,
si tes quen chos poida dare;
que estes son soio os que duran
nesta vida de pasaxen.

En terceiro lugar, a voz narrativa da personaxe principal, Aquiles. A súa expresión coloquial e directa, esa voz visceral, logo de coñecer os seus antecedentes, chama a atención e atrápaa irreversiblemente. Resulta fácil situarse no seu lugar dunha maneira ou doutra; dicían os latinos, errare humanum est. Ademais, a química entre Aquiles e a profesora Sofía Deneb, personaxe que aparece pouco despois de comezar a ler, resulta irresistible de seguir cando se trata de perseguir parte da Literatura Galega: que foi da familia de Rosalía? Neste senso é preciso separar a realidade da ficción, mais é un punto moi logrado por parte do autor. Mestura a Historia coa imaxinación de modo claro e evidente, sen dar lugar a enganos, mais permitindo crear unha base sólida de argumentos cos que seguir crendo na narración.

______________________________________________

Se a todos estes ingredientes se lle engaden unha última pinga, que é a dun asasino en serie paseando por Compostela, temos o resultado presente: unha novela (en galego!) de 469 páxinas, que me deu verdadeira pena rematar. Coma todo o bo, vaia. O final, obviamente, non o vou destripar. Eu non son Adriano para andar facendo esas cousas. De novo, se a ledes, entenderedes. 

Recomendada? Por suposto! Encantoume, entre outras cousas, pola pila de páxinas que son. O que menos me gustou: a portada. E con iso dígoo todo. Non me apetecía ter un ollo mirándome fixa e ameazadoramente todo o día, a quen si?. Iso si, é verdade que a imaxe é adecuada ao contido. E por último, recoñecer e agradecer ao autor a posibilidade de darnos unha nova perspectiva dun tema tan concorrido, como a propia reseña indica, "sempre rodeado de misterio e escuridade". 

Ho...rrenda Navidad

Urticaria social, sorriso forzado, mans conxeladas e pesadez de estómago. Puf, só de pensalo. Así defino os síntomas de alerxia aburrimental navideña, licencia gramatical incluída. Póñenseme os pelos coma escarpias só de pensalo. Algun/ha coñecid@ vaime colgar do pino maior por dicir todas estas cousas, pero chegarmos a este punto, prefiro dicir a verdade antes de que chegue a inevitable avalancha hipócrita de mensaxes desexándome ledicia, prosperidade, amor, sorte, paz, saúde e todas esas cousas que só se botan de menos cando non as temos, e que non se desexan de-verdá-de-la-buena cando se lle di o mesmo aos 572 amigos de Feisbuk e os 316 contactos de móbil. Que máis ten, chegarán todas esas felicitacións, unha e outra vez, repetidas, ao esmarfon, ao correo electrónico, ás redes sociais e pode que algunha por correo ordinario (neste caso non me parece hipócrita, porque tomarse hoxe en día a molestia de mercar unha postal, escribila e enviala ten maior significado que difundir unha mensaxe por "ghuasap"). Chistes, cancións, vídeos, imaxes... blé de la blé de la blé. 

Vós seguides empeñad@s, mais eu tamén, e este ano non penso quedarme en silencio. Aviso a navegantes de que o que vén a continuación non será prato de gusto. De seguir lendo, non me fago responsable de posibles reaccións emocionais negativas. He dicho.

Non me gusta o Nadal. Non me gusta o frío, nin as comidas abudantes por Decreto Lei, nin as visitas obrigadas, nin os agasallos porque si, porque é Nadal e hai que facelo. A fórmula da felicidade agóchase en múltiples ingredientes especiais e non adquiribles mediante compra-venda. Non se atopa nas luces de cores, nin en coníferas de plástico nin en representacións milenarias da vida en Asia occidental (para montar o belén xa teño outros once meses). Non está agochado nas cabezas dos langostinos, nin nas doce uvas, nin no cava/champán. 

Son datas obrigadas para moita xente, pero para outra imperdoables. Non celebrar Noiteboa sería coma un sacrilexio e neso doulle -en parte- a razón: sería demasiado estraño un ano sen Nadal. Supoño que hai cousas que merecen a pena: a quen non lle gusta estar cos seus, coa familia e as amizades, e pasalo ben, estar con xente que non se ve a cotío, disfrutar dun bo momento e recibir algunha que outra sorpresa agradable? 

Pero acaso non se pode facer o resto do ano? Ben é verdade que o calendario nacional favorece as reunións sociais nestas festas declarando festivos días que tradicionalmente son celebracións cristiás, e non son sempre compartidas por toda a poboación nese sentido (clic: Odio - Revólver). Cambiar toda esta parafernalia (non me maten) non sería sinxelo, e menos tendo en conta os "intelectos" que temos por cabeza de país, que wertgonza. Calquera abre a boca. 

Semella que outro ano máis, a tradición imperará sobre a vontade duns poucos e seguiremos atorándonos de marisco e turrón, rachando papel de cores, cantando panxoliñas repipis e aturando a ilusión de vellos e meniños, loitando contra nós mesm@s por contentar aos demais mentres calamos. 

De nós depende seguir así.

Agora si, de corazón, deséxoche a ti, que te paraches a ler, unhas boas vacacións/festivos/festas ou calquera variante da que poidas disfrutar, e que tentes facer o que máis che guste durante o máximo tempo posible con todas as ganas do mundo. Porque cando hai algo que che impide ser feliz é cando máis ansías selo. Non o dubides, non fai falla un Nadal para ter un bo xesto.

Muller tiñas que ser

Lamento non ter escrito nada nas últimas semanas, pero motivos de forza maior impedíronmo. Mais o importante non é o pasado, se non o porvir, así que aquí estamos de novo. 

Disque os camiños do Señor son inescrutables; eu penso que os viais da Internet son aínda máis liados, así que fun dar cunha páxina que tenta explicar a actualidade social do Planeta. Nun dos artigos que lin, aparecen unha serie de mapas sobre a situación da muller no mundo, en canto á seguridade física, preferencia de varón e ratio por sexo (olliño con España, que sae en vermello), a trata de mulleres, índice de mortalidade no parto, nivel de educación segundo o xénero...

En fin, as conclusión son sinxelas de sacar pola visualidade das cores. Europa pode ser considerado como o continente máis favorable para ser muller, mentres que hai outros, como Asia oriental ou África, nos que ser muller pode chegar a ser un castigo. Non son discutibles, pois, as inxustizas sufridas polas habitantes destes países e debemos loitar contra elas de todas as maneiras posibles, sen darnos por vencid@s ata conseguir a igualdade.

Outro tema curioso vén referido noutro artigo da mesma páxina: os países do G-20 a análise no seu trato á poboación femenina. Os da Vella Europa son os máis propicios para ser muller. Non sae case nada fóra do agardado, mais hai un par de pinceladas que non está de máis ter en conta: por moito que algúns países se consideren os máis avanzados da Terra, non o son canto á igualdade entre sexos. A muller, de novo, en clara desvantaxe fronte ao varón.

Este non deixa de ser un tema un chisco espiñento, polo impacto social e as etiquetas que nós mesm@s nos colgamos. Se pedimos igualdade, corremos o risco de ser tildad@s de feministas (na súa variante radical, "feminazis") por parte dunha fracción da poboación. Se dicimos que todo está ben estamos mentindo, na miña opinión, e caendo no machismo. Ao meu parecer, son extremos dun mesmo círculo que se tocan.

Partindo dun pensamento promedio basado nos comentarios que se poden ouvir en calquera recuncho do país, a miña opinión é a seguinte: hoxe en día, considerando unha posición "progre" (ja!) con tendencia á igualdade (sen chegar a equilibrar a balanza), unha muller debe saber conciliar a vida laboral e familiar, un requisito que rara vez lle será obrigado a un home. Se a tendencia é, por outra banda, retrógrada e machista, inclinando a balanza a favor do xénero masculino, a muller non ha de ter vida laboral e deberá encargarse do fogar e da familia, mesmo a ser obrigada a tela aínda en contra da súa vontade. Noutros países, por desgraza, a situación é peor, e considérase á muller un animal inferior (sometida a un animal "superior"...) ou un mero instrumento para a procreación, cando non un obxecto.

Non obstante, parece que a Ciencia afirma o que un remanente da cultura popular viña a dicir: as mulleres somos (fomos e, quizais, seremos), os piares da Humanidade. Quiet@s tod@s, non me saltedes ó pescozo. Poñámonos en "modo animal": ben é certo que ambos sexos son necesarios para a conservación da especie humana, mais o papel do home é claramente menos precisado para traer un novo individuo a este planeta. O corpo da muller está preparado, en condicións normais, na súa anatomía e fisioloxía, para poder albergar no seu interior o que será unha persoa (non entremos en discusións, son maneiras de falar). Son, como mínimo, nove meses de embarazo (corenta semanas, aproximadamente), sen engadir o periodo de lactancia (máis que favorable, recomendado e recomendable, tanto para a saúde do bebé como da nai; noutro artigo posterior comentaremos este tema).

Polo tanto, todos precisamos de todos, todos temos un pai e unha nai, pero nalgún momento da nosa vida precisamos directa e case exclusivamente dunha muller para poder asegurar a supervivencia. E isto esquécese, na miña opinión, cunha facilidade pasmosa. Con isto non quero dicir que as mulleres sexamos superiores aos homes; simplemente que debiamos de ser consideradas como iguais, dado que non é así (mírese como se mire).

Para rematar, unha reflexión máis lixeira. As bocas populares manteñen vivo o pensamento do que se nutren, que cambia lenta e progresivamente. Unha das frases que máis se pode ouvir -e máis doen- é a que lle da título a este artigo. Ninguén escolle pertencer a un sexo ou a outro, é unha cuestión azarosa da natureza (que nos últimos anos pretende ser dominada por algúns que buscan controlar a antollo cando non hai un motivo serio que xustifique esta manipulación).

Gustaríame borrar das linguas esas verbas tan ácidas e amargas, que sexan esquecidas e non teñan cabida nas mentes, especialmente dos máis novos, para que as novas xeracións non cataloguen nin xustifiquen o comportamento dun invididuo por motivos como a procedencia, a "raza", a idade, a profesión... e moito menos, por ser home ou muller. Non escollemos quen somos, non escollemos nacer, pero si podemos escoller como vivir e como tratarnos mutuamente. Se nos consideramos seres racionais, fagámolo ser.

Libros non libres

Hai uns días, entrei nunha dos meus lugares favoritos: a Casa do Libro. Gústame pola súa tranquilidade, polo seu silencio aparente, porque non hai músicas estridentes, e porque hai libros (e algo máis que libros). Hai libros por todas partes. Son todo historias que contar, algunhas ficción, outras realidade, outras metade e metade. Son historias silenciosas que berran coas tapas quedas. Son vidas paralelas que comezan con maiúscula. 

Mais non todo é luz e cor. Non deixa de ser unha empresa e, como tal, busca satisfacer as necesidades dos clientes e suplir algunha que outra. E así foi como, para a miña sorpresa, descubrín que todo o recuncho adicado á literatura galega se desprazou a unha soa estantería. Nel había novelas novas, algunhas reedicións e outras xa consagradas, con algunha traducción polo medio. Pero eran poucos, eran moi poucos. No seu lugar, os chamados "best-sellers" ocupaban unha boa parte da entrada á tenda. 

Dende o meu punto de vista, non é nada xusto publicitar a máis libros que se venden por si sos; deixa aos demais nun lugar deficiente e desprovisto de tantas miradas, co que chegarán menos ao público. En segundo lugar, os ingredientes destes libros buscan a atracción do público, e iso vén a ser, nalgúns casos, como a comida "basura": non importa con que ou como estea feita, o importante é que se coma. Pois aquí o importante é que se venda lea.

Hei de confesar que últimamente non lin deste tipo de libros e tampouco entra dentro dos meus plans. Falta de tempo, falta de ganas, críticas negativas... Non son a adecuada para xuzgar este tipo de literatura, mais sigo pensando que o comercio e a venda está por enriba da calidade e non sempre se permite a outros, na miña opinión, de igual o superior valor lingüístico, chegar nas mesmas condicións ao público. 

Ben é certo que, a diferencia da comida ou das modas, a lectura tende a ser sempre algo positivo. Se diso se trata, non podo caer na comparación entre unha hamburguesa e unha novela, porque non é xusto e porque, en función da calidade da primeira, a segunda sexa posiblemente máis nutritiva. 

Despois da decepción que supuxeron estes cambios na librería, ollei ao meu arredor e subín unha planta: malia ser o mes de agosto non estaba baleira. E iso sempre é algo positivo porque, a pesar de que seguramente se vendan uns máis que outros, o importante é que segue habendo persoas que disfrutan do pracer de engulir ou saborear páxinas.

Que aproveite! 

Cada cousa no seu lugar

Nun mundo onde xa consumimos máis recursos dos que a Terra nos pode ofrecer, a reciclaxe cobra especial importancia. Mais ninguén dixo que fose fácil. 

Estes días caeron nas miñas mans uns folletos acerca da separación de residuos, porque a reciclaxe comeza na casa, na oficina, no colexio, no negocio ou no local.

Contedor AMARELO

- SI: botellas e envases de plástico (botellas de auga, refresco, envases de produtos de hixiene e limpeza, bolsas de plástico dos comercios), envases metálicos (tapóns metálicos, papel e bandexas de aluminio, aerosois e latas de refresco e conserva) e envases brik e similares (batidos, leite, zumes, viño, caldos, purés, iogurt, envoltorios de plástico de galletas, aperitivos ou doces)

- Non: residuos de plástico que non sexan envases (perchas, xoguetes, cepillos de dentes, rotuladores, películas de vídeo, carretes de fotografías, cables eléctricos, enchufes) e outros residuos (cueiros, restos de alimentos, papel, vidro, pilas...)

Contedor AZUL

- SI: papel e cartón (xornais e revistas, libretas sen anelas, grapas ou arames; papel de embalar ou de envolver, caixas de cartón, acolchado de embalaxes se é papel ou cartón, libros, bolsas de papel)

- Non: nunca habemos de botar papel de aluminio, bricks, cueiros, servilletas ou panos de papel sucios, cartón e papel manchados de graxa ou aceite. Tampouco papeis de calco.

Iglú VERDE

- SI (e sempre sen contido): botellas de vidro (de viño, cava, licores), frascos de perfume e tarros de alimentos.

- Non: bombillas, lámpadas, tubos fluorescentes, porcelana ou cerámica, cántaros, vidros das ventás ou espellos, vasos, copas de cristal, tapóns ou corchos, pantallas de televisión ou ordenador. 

Puntos ESPECIAIS (consultar ao Concello)

- Pilas: han de ser depositadas en puntos especiais para a súa recollida. Son un residuo especialmente contaminante, polo que debemos ter coidado.

- Aceite doméstico: hai supermercados que o recollen, como Eroski ou Mercadona, pero tamén servizos municipais. 

- Residuos de liña branca (frigoríficos, lavavaixelas...) e de liña marrón (equipos de música, ordenadores, televisores...)

- Refugallos voluminosos: mobles, colchóns e similares. 

- Pequenas cantidades de escombros domésticos.

- CDs e disquetes.

- Bombillas e tubos fluorescentes.

No caso de vivir no rural, é posible fabricar compost a partir dos refugallos orgánicos que se xeneren na casa. Para iso, é preciso seguir un manual que proporciona consellos e pasos para realizalo, pois non todo é válido: Compostaxe doméstica - Sogama (o manual atópase á dereita, na zona de descargas)

E sempre que non saibamos ou teñamos dúbida:

   Contedor de orgánicos: restos de comida, cueiros, papeis e cartóns lixados de graxa ou aceite, utensilios rotos (tixola ou similar), cubertos, xoguetes rotos, etc.

Lembra que o teu lixo tamén ten valor. 

Agugu

Comezamos unha nova tempada no blog! E que mellor maneira de facelo que con estas caras de riso. Sen dúbida, os bebés espertan en nós unha simpatía especial, algo así coma un instinto que nos obriga a coidar deles e asegurarnos da súa protección.

O feito de que nacera o futuro herdeiro á Coroa Británica fíxome pensar no que sería a vida dese cativo dende o primeiro momento. El non se lembrará, non terá conciencia, estará durmido ou non entenderá, pero algún día, será, probablemente, Rei. 

E se non fose ese neno e fose outro? Que pasaría se confundiran as etiquetas no hospital, se por un erro humano se cambiase o destino desas persoas? (De película, pero non por iso menos certo)

Dentro das mellores experiencias que tuven como estudante de Medicina está a de asistir a un parto. Cando vin aquela criaturiña a patalexar, pensei que, a partir daquel momento, podería ter a vida que quixera. Aquel neno chegaría a ser case calquera cousa, dende astronauta, político, filósofo... ata o investigador máis destacado do século, ou mesmo un asasino en serie (a ninguén se lle ocorre pensar que un bebé pode ser un criminal en potencia), Príncipe de Asturias ou premio Nobel. 

E digo case porque, ao nacermos, non somos papeis en branco. Nun principio pode parecelo, pero existe unha nova rama da Xenética, a Epixenética. 

Esta explica por que somos tan diferentes cando xenéticamente somos moi semellantes. Que diferenza hai entre dous irmáns? Mínima no xenoma, pero poden chegar a ser moi diferentes fisicamente. Esto explícase porque o ambiente si modifica a carga xenética que temos, sen chegar a modificar a secuencia de ADN. 

Deste xeito, hai xenes que se expresarán e outros non, e iso levaranos a ter determinadas características físicas que se verán na apariencia externa ou se manifestarán doutra maneira.

Así pois, hai máis do que se herda. Os factores ambientais que dependen do comportamento dun mesmo semellan os máis importantes, mais non son os únicos. Mediante estudos, sábese que a dieta que levaron os nosos avós e bisavós pode influír na nosa predisposición a determinadas enfermidades. As épocas de fame e malvivir amósanse xeracións despois. 

Por iso, na medida do posible, debemos ser persoas sans e coidarnos, porque non só nos o notaremos: os nosos herdeiros tamén nolo agradecerán. 

Para quen queira saber máis: Epigenética

Días negros

A entrada que correspondía no lugar desta era ben diferente. Véxome na obriga moral de pospoñela e escribir algo respectuoso polo ocorrido na nosa terra no serán do mércores pasado.

É inevitable sentir unha profunda pena ao saber que a mala sorte, por chamarlle dalgunha maneira, se nos cruza no camiño, outra vez. Na vida diaria, ocupados nos seus mesteres, esquecemos que somos humanos, que erramos, que somos solidarios. Esquecemos que respiramos, que nos bate o corazón no peito, que pestanexamos. Ata que doe. Ata que pasa algo. Ata que o motor deixa de funcionar. Ata que a luva se da a volta e non nos serve. Ata que por fin, nos damos conta de que o prezo a pagar a cambio do noso estilo de vida é moi alto en comparación cos beneficios.

Vivimos pronto, con présa, atarefados nun sinfín de propósitos encomendados por un modo de vivir breve, ínfimo, sintético, agudo. Vivimos por e para, vivimos nun senvivir de intereses, obxectivos, ideas, pensamentos, finais. Todo nos molesta, nada nos afecta, eu son o primeiro e son o mellor. Ata que todo fina nun suspiro, e se vai para non volver.

Que difícil, entón, descubrir que a vida segue. E canto doe ter que seguir, irremediablemente.

A impotencia que sentimos, a empatía que desenvolvemos ao ver as terribles imaxes difundidas nos diferentes medios de comunicación, é máis intensa canto maior é a proximidade respecto do ocorrido. “Puiden ser eu”, “puido ser ela/el”. Iso asústanos e estremécenos, dános arrepío e sentimos que toda a muralla que construímos día a día ao noso carón se vai nun golpe de vento, nun golpe de mar.

E daquela, algo se activa no noso interior. O ser humano, na súa esencia máis pura, bríndanos un chisco de esperanza ao sabernos capaces de reaccionar, de saber apoiarnos, de poder procurarnos un benestar mutuo e recíproco. De que podemos dar a cambio de nada, que o meu é teu e que farei todo o posible por ti, sen máis.

Tristes días.

Descansen en paz.